Yazı serimizin ikincisinde, zaman saati nedir, nerelerde kullanılır, bağlantısı nasıl yapılır ve hangi durumlar arızaya sebep verir sorularının cevaplarını vereceğiz.
Zaman saatleri çok farklı amaçlara uygun birçok kullanım alanına sahiptir. Aydınlatma sistemlerinde sıkça tercih edilen zaman saatleri farklı uygulamalar için de tercih edilebilir.
Zaman saati nedir?
Zaman saatlerinin çalışma mantığı şu şekildedir: Kullanıcı zaman saatine kendisi için uygun olan bir başlangıç (On) ve bir de bitiş zamanı (Off) programlar. Güncel yerel saat de tanımlandıktan sonra zaman saati devrededir. Kullanıcı tarafından ayarlanan başlangıç zamanı geldiğinde kendi üzerindeki dahili normalde açık ya da normalde kapalı kontakları kapatır ve bu kontaklar üzerinden zaman saatine bağlı sistem çalışır. Sonraki aşamada ise yine kullanıcının belirlediği bitiş zamanı geldiğinde cihaz, başlangıç zamanında konum değiştirdiği kontakları eski haline getirir. Böylece başlangıçta devreye giren sistem, aydınlatma, makine ve benzer devreleri kapatmış olur.
Zaman saatleri Analog ve Dijital olmak üzere iki farklı tipte karşımıza çıkar. Dijital ürünlerde 1 saniyeye kadar hassas ayarlar yapılabilirken analog ürünlerde saniye düzeyinde hassasiyet mümkün değildir. Bunun yanı sıra yine analog ürünlerde ayarlanan süre bazında devreye giriş veya devreden çıkış zamanlarında +-5 dakika sapma olabilir. Zaman saatleri kullanılacağı yere göre ray tipi ya da pano kapağına montajlanabilir tip olmak üzere ikiye ayrılmaktadırlar. Ayrıca bazı üreticiler anahtar priz kasasına montajlanabilir zaman saatleri de sunabilmektedir.
Gelişen teknoloji ile birlikte özellikle dijital zaman saatleri kullanışlı birçok işlevi bir arada sunmaktadırlar. Bunların en başında birden çok çıkışa sahip zaman saatlerinden söz edilebilir. Bu ürünler farklı alanlarda kullanılmak üzere birden fazla zaman saati alınması mecburiyetini ortadan kaldırır. Tek zaman saati içinde birden fazla çıkış özelliği bulunduğundan her çıkış, farklı saatlere programlanabilir. Bu yönleriyle çok çıkışlı zaman saatleri maliyet avantajının yanı sıra zaman ve yer kazancı sağlar. Dijital zaman saatlerinin bir farklı modeli de Coğrafi Konumlu zaman saatleridir. Bu tip zaman saatleri ile bulunulan yerin enlem ve boylam bilgilerini tanımlayarak yaz ve kış arasındaki gün doğumu ve gün batımı değişimlerinde tekrar ayar yapılmasına gerek kalmaz. Coğrafi konumlu zaman saatleri gün doğumu ve gün batımı saatlerini otomatik olarak ayarlar.
Nerelerde kullanılır?
Zaman saatlerinin en yaygın kullanım alanı aydınlatma sistemleridir. Çevre ve dükkan tabela aydınlatması gibi uygulamaların yanı sıra işyerleri ve fabrikalarda mesai zili, okullarda ise ders zili sistemlerinde tercih edilir. Zamana bağlanmak istenen her tür elektrik sistemi, zaman saatleri tarafından saniye, dakika veya saat düzeyinde hassasiyetle açılıp kapanabilir.
Bağlantısı nasıldır ve hangi durumlar arızaya sebep verir?
Bağlantı son derece kolaydır. Öncelikle zaman saatine bir besleme verilir yani faz ve nötr ile zaman saatinin kendi beslemesi sağlanmalıdır. Sonraki adımda, zaman saati üzerinde yer alan ve tercihe göre normalde açık ya da normalde kapalı kontağa zaman saatine getirilen fazdan bir köprü atılır. Son adımda ise köprü atılan kontağın çıkışından kontol edilecek ekipmana çıkış alınır. Örnek şema hem dijital hem de analog zaman saati için şöyledir: ( Marka ve modele göre bağlantı şeması değişebilir )
Ayrıca zaman saatine bağlanacak yük ilk kalkış anında yüksek demeranj akımı ( anlık yüksek akım ) çekiyorsa bu durumda zaman saatinde kontak yapışması yada başka arızalara sebep olabilmekte olup bu durumda da kontaktör yada röle kullanmak gerekir.
Bunun yanı sıra zaman saatinin bulunduğu ortam da önemli olup çevresel etkilerden kaynaklı arıza vb. Durum yaşanmaması için IP korumalı panolarda kullanılması gerekir.Şöyleki zaman saatine etki edecek toz kir nem su vb. Etkilerde çok kısa sürede zaman saatini kulanılmaz hale getirir.Bu durumda IP korumalı panolar ile bu olumsuz etkinin önüne geçilmesi gereklidir.
Zaman saatlerinin rezervli yada rezervsiz ( pilli yada pilsiz ) olmasıda bu ürünlerin çalışmasında hatalara yol açar.Şöyleki pilsiz bir zaman saati elektrik kesintisinde kendi tarih ve saati geri kalacağı için yaptığınız programın hatalı çalışmasına sebep olacaktır.Oysaki pilli bir üründe elektrik kesintisinde kendi tarih ve saati geri kalmayacaktır.
Süleyman ÖZDAL
Legrand Elektrik San.A.Ş.