Standartlar Neyi İfade Eder? Sözlükte standart “Belirli ölçülere, yasaya, kullanıma uygun olan, ölçün, ölçünlü” olarak ifade edilir. Yani iş hayatına uyarlanmış anlamı; her şeyin tek tipte, tek şekilde yapılmasıdır. Yani bir madde veya iş standartlara uygunsa o şey hep aynı şekilde ortaya çıkar.
Sürekli olarak şirketlerin kurulduğu/kapanmak zorunda olduğu bir dünyada küreselleşen işlerde standart oluşturmak çok önemlidir. İş işleyişi açısından özellikle kurumsallaşmak isteyen ve dolayısıyla birçok şube bulunduracak olan veya çok fazla çalışana sahip olacak olan kurumlar belirli standartlar oluştururlar veya oluşturulmuş olana uyarlar. Eğer bir mamul meydana getiriliyorsa ulusal veya uluslararası yetkili denetleyici ve düzenleyici kuruluşlar belirli standartlarına uyulur.
Elektrik gibi tüm dünyada alternatifi olmayan bir enerjinin standartlara uygun olmayan şekilde taşınması ve malzemelerinin üretilmesi düşünülemez. Elektrik kullanım gerilim seviyelerinden priz soketlerine kadar her şey standartlara uygun olarak işler. Üretim ve dağıtım zaten resmi kurum ve kuruluşlar tarafından yapıldığı için o alanlarda standart sorunu çıkmaz. Fakat malzeme üretimi söz konusu olunca merdiven altı ürünlerin testlerden geçmemiş, malzeme kalitesi belirlenmemiş veya hangi ülkeden ne şartlarda ithal edilmiş problemleri baş gösterir.
Yine büyük yükleniciler her zaman kaliteli ve isim yapmış olan markalardan projelerini gerçekleştirmekle beraber küçük üreticiler ucuza kaçmak gibi geçici çözümlere yönelebilir.
Standartlar İşleri Zorlaştırır Mı?
Standartlara uymaya çalışmak başta çok zorlayıcıdır. İki açıdan inceleyecek olursak kurum içi işleyiş standardı ile sürekli aynı biçimde dosyalama, paylaşama ve isimlendirme gibi birçok detayla çalışılır. Her seferinde aynı işleri yapmak çok sıkıcı olabilir. Fakat her kişinin aradığını kolayca bulması ve iş sırasında farkında olmasak da zamandan kazanımı sağlar. Özellikle ilerleyen süreçte unutma potansiyeline sahip insan standartlara uygun çalışma biçimi sayesinde daima ne yaptığı ve ne zaman, nasıl yaptığı bilir. Örneğin; ISO 19650 standardı toplum ve kurumlar için varlığın tasarımı, yapımı, işletmesi, bakımı ve yıkımı/yıkımın ortadan kaldırılmasını konu alır.
Malzeme üretme açısından ise “Ucuz mal alacak kadar zengin değilim.” mottosu geçerli olur. Küçük veya merdiven altı üreticiler ulusal veya uluslararası alanda geçerli standartlara uygun malzeme üretmedikçe küçük kalmaya devam edeceklerdir. Belirli iş ve bütçe planlama doğrultusunda hedefleri daima standartlara uygun malzeme üretmek olmalıdır.
Yani standartlar başlangıçta işleri zorlaştırıyor gibi dursa da uzun vadede birçok faydası ile işleri kolaylaştırır.
Türkiye’de Elektrik Sektöründe Kullanılan Standartlar Nelerdir?
Bu başlık altında standartların içeriğinden ziyada yabancı kaldığımız başlıklarını incelemek istedik. Çünkü bizden talep edilen standartlar daima bellidir ve ne yapacağımız da yazılıdır. Fakat bunun kaynağı nedir ve kim tarafından oluşturulmuştur, pek sorulmayan sorulardandır.
CENELEC tarafından hazırlanan EN, HD, IEC Standartları
CENELEC; Türkiye’nin de dahil olduğu Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi’nin (European Committee for Electrotechnical Standardization) kısaltmasıdır. Kuruluş amacı üye Avrupa ülkelerindeki elektrik mühendisliği standartlarını düzenlemekle görevlidir. Bununla beraber elektrikte Avrupa standartlarını benimseyen pek çok Avrupa dışı ülke tarafından da koyduğu standartlar takip edilmekte ve uygulanmaktadır.
EN: Avrupa Standartları’nın (European Standards - European Norms) kısaltmasıdır. EN standartlarının içinde teknik manada teknoloji birliğini ve üye ülkeler arası tam uyumu sağlayacak standardizasyonu sağlayacak her türlü teknik konu bulunmaktadır. İletişimden yangın söndürme standartlarına kadar pek çok konu bulunsa da konumuz olan elektrik standartları bu standartların altındadır.
HD: Uyumlaştırma Dokümanları’nın (Harmonization Documents) kısaltmasıdır. Ulusal düzeyde, uluslararası sorun çıkan konular için özel olarak hazırlanan dökümanlardır. Her sorun için mevzubahis ülkede ayrı ayrı hazırlanır ve ulusal standart ile uluslararası standart arasındaki uyum sorununu çözmeyi amaçlar.
IEC: Uluslararası Elektroteknik Komisyonu’nun (International Electrotechnical Commission) kısaltmasıdır. İstisnalar hariç tüm dünyayı kapsayan elektrik ve elektronik standartlarının hazırlanmasından ve yayınlanmasından sorumludur. Solar panellerden nano teknolojiye kadar çok geniş bir alanda standarları belirler ve yeni teknolojilerin tüm dünyada daha hızlı yayılabilmesine olanak tanır.
BSI: İngiliz Standartları Enstitüsü’nün (British Standards Institution) kısaltmasıdır. TSE’nin güncel çevirileriyle ülkemizde de kullanılır. BS EN adlı standartlar Avrupa Standartları ile uyumludur.
TSE (Türk Standartları Enstitüsü) Standartları: 2011 yılına kadar bazı farklılıklar dışında EN, HD, IEC Standartlarını yayınlamıştır. TSE standartlarının tercümesi ve harmonize edilmesi de bu standartlara göre sürekli güncellenir.
Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği: 1984 yılında elektrik iç tesislerinin kurulmasına ve yönetilmesine dair standartları belirlemek amacıyla yayınlanmış olup sonuncusu 2004 yılında olmak üzere 6 kez revize edilmesine rağmen hala bazı HD ve IEC standartlarıyla uyum sorunu mevcuttur.
Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği: 2000 yılında yayınlanmış olan yönetmelik elektrik kuvvetli akım tesislerinin kurulmasının, işletilmesinin ve bakımının can ve mal güvenliği açısından sorunsuz şekilde gerçekleştirilmesini amaçlar.
Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği: 2001 yılında yayınlanmış olup frekansı 100 Hz altındaki alternatif akım ve doğru akım elektrik tesislerindeki topraklama tesislerinin kurulması, işletilmesi ve bakımının detaylarını ve standartlarını kapsar.
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik: 2002 yılında çıkan bu yönetmelik her türlü yapı ve tesisin kurulumu, işletimi ve bakımı sırasında yangın çıkma riskini en aza indirmek ve yangın çıkma durumunda da can ve mal kaybını en aza indirmeyi amaçlayan standartları barındırmaktadır.