Teknolojinin hızına yetişemediğimiz şu günlerde günlük yaşamın vazgeçilmez bir parçası haline gelen elektrikli ve elektronik cihazlar hayatımızı kolaylaştırsa da bir süre sonra çevreye sandığımızdan daha çok zarar veriyor. Teknolojik çağımızın getirdiği yeni çöp türüyle tanışın: E-atıklar.
İngilizcede WEEE (Waste Electrical and Electronic Equipment), Türkçede AEEE (Atık Elektrikli Elektronik Eşya) kısaltmasıyla kullanılan elektronik atıklar, bozularak, kırılarak ya da hasar görerek kullanım ömrünü tamamlamış, tüketici tarafından değersiz ya da işlevsiz olarak tanımlanan elektrikli ya da elektronik cihazlardır. Bu tür cihazlar, içerdikleri ağır metaller ve insan sağlığına zararlı maddelerden ötürü telafisi zor bir çevre kirliliğine sebep olmaktadır.
Evimizde kullandığımız beyaz eşyalar ve ev aletleri (bulaşık makinesi, çamaşır makinesi elektrik süpürgesi, tost makinesi vb.), bilgisayar, telefon, yazıcı, ampuller, termostat, yiyecek ve içecek otomatları kullanılamaz hale geldiklerinde e-atık sınıfına girerler. Türkiye’de e-atık tanımlamasına dahil olmasa da dünyada e-atık olarak kabul edilen diğer bir cihaz türü ise tıbbi cihazlardır: MR, ultrason, X-ray cihazı gibi…
Bilgisayar, telefon, fotoğraf makinesi gibi cihazlar kullanılamayacak duruma geldiklerinde e-atığa dönüşürler.
Elektronik Atıklardaki Tehlike
E-atıklar zehirli maddeler içerdiklerinden bilinçsiz bir şekilde yok edilmeye çalışıldığında çevre ve insan sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Örneğin, her gün kullandığımız bilgisayar ve televizyon ekranları yadsınamaz oranda kurşun içermektedir. Merkezi sinir sistemini ve üreme sistemini bozan kurşun çocuklarda beyin hasarına sebep olmaktadır. Bunun yanı sıra, hafıza kaybı ve kan hastalıkları gibi sorunlar da sıkça görülmektedir.
E-atıklar kurşunun yanı sıra cıva, krom ve baryum gibi düşük dozlarda bile zehir etkisi yaratan maddeler içerir. Bu maddelerden kısaca bahsetmek gerekirse, cıva sinir sistemine ve böbreklere verdiği zararla bilinir. Cıvaya kısa süreli ve yüksek düzeyde maruz kalındığında kusma, bulantı, akciğer rahatsızlığı, yüksek tansiyon ve görme bozuklukları gibi rahatsızlıklar meydana gelebilir.
Kromun yüksek miktarda solunması ise burun kanamasına yol açar, akciğer ve mideye zarar verir. Son olarak, baryum oldukça tehlikeli bir kimyasal maddedir. Kısa süreliğine maruz kalmak kalp ve karaciğer hastalıklarına sebep olabilir.
Daha fazla: Yeni Nesil Çöpler: e-atıklar
Elektronik atık çöplüğünün insan ve çevreye verdiği zarar yadsınamayacak boyuttadır.
Elektronik Atıkları Değerlendirmek İçin
E-atıkların zararlarından korunmak için yapılması gereken ilk şey kullanım ömrünü tamamlamış elektronik cihazların geri dönüşüme gönderilmesidir. Çöp konteynırlarına ya da toprağa atılan bu tür cihazlar doğayı gerçek anlamda zehirler. Örneğin, elektronik atıkların ısı, ışık ya da darbeye maruz kalmaları içlerindeki zehirli maddelerin bulundukları ortama nüfuz etmesine sebep olur.
Oysa geri dönüşüme gönderilen elektronik atıklar insan ve çevre sağlığına zarar vermeden kontrol altına alınmış olur, ayrıca bu tür atıkların içindeki altın, gümüş, bakır, paladyum gibi değerli maddeler geri dönüşümü kazançlı bir iş haline getirir.
E-atıkların geri dönüşüme gönderilmesi sayesinde çevre ve doğal kaynaklar korunur, enerji verimliliği sağlanır ve atıkların yapısındaki değerli maddeler sayesinde ülke ekonomisine katkı sağlanmış olur.
E-atıkların geri dönüşümü uzun vadede hem doğayı hem de ülke ekonomisini korur.
