Enerji verimliliği, aktif ve pasif enerji verimliliği olmak üzere iki ana başlıkta gruplandırılabilir. Aktif enerji verimliliği, enerji kullanımının ölçülmesi, izlenmesi ve kontrolüyle kalıcı bir değişimin gerçekleşmesi olarak tanımlanır.
Enerji; doğadaki bir gücün güvenli bir şekilde kullanılması olarak açıklanabilir. Enerjinin ve enerji kaynaklarının, üretimden tüketime kadar geçen süreçte en yüksek etkinlikte değerlendirilmesi ile verimlilik sağlanır.
Tasarruf kavramı ise üretici, tüketici, dağıtıcı ve kullanıcılar tarafından alınan tedbirler sonucunda belirli bir miktarda üretimi ve hizmeti gerçekleştirmek için her aşamada harcanan enerji miktarındaki azalmadır. Günden güne artan enerji ihtiyaçlarına ek olarak, 2050 yılında 9 milyar insanın %70’i şehirlerde yaşayacak. Türkiye’de bugünkü oran %76. Önümüzdeki 40 yıl içerisinde hepimizin önemli bir sorumluluğu var: Enerji tüketimi 2 katına çıkarken, CO2 emisyonunu yarıya düşürmek.
Enerji verimliliği daha az enerji kullanarak, aynı veya daha iyi hizmetlerin elde edilmesi ile mantıklı ekonomik limitler dahilinde olası en düşük enerji ihtiyacını yaratmaktır. Enerji verimliliği, aktif ve pasif enerji verimliliği olmak üzere iki ana başlıkta gruplandırılabilir. Aktif enerji verimliliği, enerji kullanımının ölçülmesi, izlenmesi ve kontrolüyle kalıcı bir değişimin gerçekleşmesi olarak tanımlanır. Pasif enerji verimliliği ise, ısıl kayıpların engellenmesi, düşük tüketimli ekipman kullanımı ve benzeri çözümlerle verimliliğin sağlanmasıdır.
Enerji yönetiminin ne olduğuna geçmeden önce, yönetim kelimesinin ne anlama geldiğini irdeleyecek olursak; yönetim, bir plan oluşturmak ve amaca ulaşmak için gerekli olan tüm etkinlikleri içeren olaylar bütünüdür. Enerji yönetimi ise, karları maksimuma çıkarmak ve rekabet konumlarını artırmak için, enerjinin akılcı ve etkin kullanımıdır.
Bir diğer deyişle, en alt kademeden en üst kademeye kadar tüm enerji tüketicilerini içerisine alan bir yönetim biçimidir. Bir zincirin parçası olan tüm kademelerin doğru yönetilmesi, zincirin her bir halkasının kuvvetli olmasını sağlamak için önem arz etmektedir. Sistematik bir yaklaşımın belirlenmesi tasarrufları maksimum seviyeye çıkarır ve gereksiz maliyetleri engeller. Tesisteki güvenilirlik, konfor veya güvenlik seviyesini azaltmadan enerji tasarrufu sağlamanıza imkan tanır. Bunun örnekleri, ışıklandırma güçlendirmesine sahip enerji tasarruflu ampullerin ve fikstürlerin kullanılması, yüksek verimlilikli motorlar, yalıtım eklenmesi ve pencerelerin değiştirilmesidir. Ayrıca enerji kalitesi ve enerji güvenilirliği konularının da incelenmesi önemlidir. Düşük güç faktörü faturanızı ve elektrik tesisatınızın kapasitesinin verimli bir şekilde kullanılmasını etkiliyor olabilir. Bunun yanı sıra harmoniklerin sebep olduğu beklenmedik kapanma riski sisteminizi enerjisiz bırakabilir ve ekipmanınızın ömrünü azaltabilir. Bir odadan veya ofisten çıkarken ısıtma-soğutma sistemlerinin ve ışıkların kapatılması alışkanlığının azalması sebebiyle otomasyona duyulan ihtiyaç günden güne artmaktadır.
Başlıca otomasyon sistemleri aşağıda belirtildiği gibidir.
- Bina yönetim sistemleri
- Aydınlatma kontrol sistemleri
- Motor kontrol sistemleri
- Ev kontrol sistemleri
Bu sistemler, ekipmanın sadece açık olması gereken zamanlarda açık olmasını sağlar. Aynı zamanda gün içerisinde maliyetin düşük olduğu zamanlarda tüketim olacak şekilde planlama yaparak, sadece enerjiyi kullandığınız zamanı değiştirerek bile maliyet tasarrufu sağlayabilirsiniz.
Enerji izleme ile;
- Gün içerisindeki yük eğrisi çıkartılabilir,
- Mesai saati dışında ne kadar enerji harcandığı raporlanabilir,
- Meydana gelebilecek bir arızada, kayıt tutularak elektriksel bir durum olup olmadığını takip edilebilir (Örn: Gerilim yükselmesi),
- Renovasyon yapılmış lokasyonun enerji harcaması geçmişe göre kıyaslanabilir,
- İstenildiği takdirde doğalgaz, su, debi, basınçlı hava sayaçları da (modbus veya pals çıkışlı) izlenerek raporlanabilir.
Uzaktan enerji izleme yazılımları ile harcamış olduğunuz enerjiyi anlık olarak takip edilebilirsiniz. Sistem analiz raporları, kullanıcıya, izlenen değerleri anlaşılır grafikler halinde sunarak işletmenin enerji röntgenini çekmesini sağlar. Bu yazılımlara web tarayıcısı üzerinden kullanıcı adı ve şifre girilerek kolaylıkla erişim sağlanmaktadır.
Başka bir yöntem olarak kullanıcıların kendi donanımlarına bu yazılım kurulmaktadır. Sanayi kuruluşlarına kurulacak bu ölçme ve uzaktan izleme sistemleri enerji verimliliği için gerekli olan hamleleri yapabilmeye olanak sağlar. Bu sistemler işletmelerde yer alan makinelerin üretimde ne kadar verimli çalıştığını da tespit edebilir ve verimsiz çalışan cihazları, makineleri tespit ederek gerekli iyileştirmeler yapıldıktan sonra enerji masraflarını azaltmaktadır. Kullanılan enerjinin kalitesi işletmelerde bulunan makine ve sistemler için önem taşımaktadır. Çünkü kalitesiz enerji bu sistemlerin verimli çalışmasına engel olacaktır. Elektrik enerjisinin kalitesini ve tüketimleri ölçülmeden işletmelerin verimi bilinemez.
Düşük verim yüksek maliyet demektir, buda enerjinin boşa harcanmasıdır. Ölçülen bu elektriksel parametrelerin kaydedilmesi ve geriye dönük değerler ile karşılaştırılması gerekmektedir. Bunun için dijital ölçüm yapan analizörlerin haberleştirilerek bir yazılımda tanımlanması ve ölçülen bu parametrelerin analizler için raporlandırılması önem taşımaktadır. Bu tip bir sistem kullanarak enerji verimliliği sağlanır ve bu durum kalıcı kılınır.