Elektrik devrelerinde en sık karşılaşılan sorunların başında gerilim düşümü meydana gelir. Bir hattın sonu ile başı arasında bir “düşme” yani eksilme varsa gerilim düşümü meydana gelmiş demektir.
Gerilim Düşümü Etkileri Nelerdir?
Bir kabloda meydana gelen gerilim düşümü ile;
- Elektrik motorlarında torkun düşmesine neden olacağı için motorların çalışması zorlaşır. Motorlar normalden daha sıcak çalışmasına veya yanmasına sebep olabilir.
- Akkor flamanlı eski tip lambalarda dim etkisi neden ile ışık çıkışı azalır. Ayrıca diğer lambalarda titremelere de sebep olabilir.
- Devre elemanlarının tam verimle çalışmasına neden olur.
- Enerji iletim hatlarında enerji kayıplarına neden olur.
- Elektrikli ev aletleri gerilim düşümüne karşı hassas olduklarından, gerilim sabitleyici ile donatılmışlardır. Özellikle akıllı televizyonlar elektrik arızalarından çok çabuk etkilenirler.
Gerilim Düşümü Neden Olur?
Mantığını anlayabilmek adına ilk olarak temelini açıklayalım. Bir direncin üstünden akım akıyorsa orada gerilim oluşur. Direnç ekledikçe, oranın üzerinde yine gerilim oluşur. Gerilim düşümü de aynı temel V= IxR kanununa dayanır. En temel neden kablo ebadı ve kablo uzunluğudur.
Gerilim düşümü
-devreye aniden eklenen bir yük,
-eklenen bir direnç,
-çeşitli elektriksel eklemeler,
-yüksek dirençli iletkenler gibi sebeplerle meydana gelir.
İnce olan teller, kalın olan tellere göre daha dar bir kesite sahip olduğundan direnci artıran etkisi sebebiyle daha fazla gerilim düşümüne neden olabilir. Ayrıca çok uzun kablolar da gereksiz direnç oluşturacağından gerilim düşümüne sebep olur.
e: Gerilim düşümü (V), L: Hat uzunluğu (m), I: Akım şiddeti (A), U: İşletme gerilimi (V), cosφ: Güç katsayısı, N: Güç (W), X: Özgül iletkenlik katsayısı (m/ Ω.mm2 ), S: İletken kesiti (mm2)
Yönetmeliklere Göre İzin Verilen Gerilim Düşümü Miktarı Ne Kadardır?
Elektrik İç Tesislerin Yönetmeliği’nin 57. Maddesinde izin verilen gerilim düşümleri aşağıdaki gibidir:
“İç tesis hatlarında sürekli en büyük işletme akımı ile işletme gerilimine göre yüzde gerilim düşümü,
Yapı bağlantı kutusu ile tüketim araçları arasında:
- Aydınlatma ve priz devreleri için % 1,5'i
- Motor devreler için % 3 'ü, geçmemelidir.
Yapının yada yapı kümesinin beslenmesi için bir transformatör kullanılmışsa, bu transformatörü çıkış uçları ile yapı bağlantı kutusu arasındaki gerilim düşümü % 5'i geçmemelidir.”
Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği’nin 58. Maddesinde gerilim düşümleri aşağıdaki gibidir:
“Gerilim düşümü indirici trafo merkezlerinin sekonderinden itibaren yüksek gerilim dağıtım şebekelerinde %7‘yi aşmamalıdır. Alçak gerilim tesislerinde gerilim düşümü %5‘i aşmamalıdır. Kendi transformatörü bulunan tesislerde, transformatörlerin AG çıkışından itibaren gerilim düşümü bakımından en kritik durumda olan tüketiciye kadar olan toplam gerilim düşümü aydınlatma tesislerinde %6,5, motor yüklerinde %8‘i aşmamalıdır. Ring olması halinde yüksek gerilim için yukarıdaki açıklamalar aynen geçerlidir.”