Üretim Tipine Göre İletim Hattı İzolatör Çeşitleri
Pin İzolatör: 33 kV’a kadar olan iletim hatlarında kullanılır. Destek yapıdaki çapraz kola sabitlenir. Yalıtkanın üst ucunda iletkeni yerleştirmek için bir oluk bulunur. Daha yüksek gerilimlerde kullanılmak istenirse iki izolatör birbirine bağlanamaz.
Mesnet İzolatör: Pin izolatörlere benzemekle beraber, mesnet izolatörler yüksek gerilim uygulamalarında kullanılır. Kelime anlamı dayanak olan mesnet izolatörler çok iyi elektriksel ve mekanik özelliklere sahiptir. Tekli olarak kullanıldığı gibi çoklu olarak da kullanılır. Mesnet izolatörün hem üst hem de altında sabitleme düzeneği vardır. Trafolar, şalt sistemleri, kapasitör bankalarına destek gibi birçok noktada kullanılabilir.
Süspansiyon İzolatör: En eski izolatör tasarımlarındandır. Gayet basit tasarıma sahip olarak bu izolatörün 33 kV üstünde kullanımı ağırlık ve büyüklükten dolayı ekonomik değildir. Zaten büyük boyutlu bir yalıtkanın değişimi de zordur. Bu izolatör tipinde, izolatörler birbirine bağlanarak bir dize oluşturulur, hat iletkeni de en alttaki parça tarafından taşınır. Her disk 11 kV gerilim seviyesine tekabül ettiğinden sayı arttırılarak gerilim derecesi de arttırılır. Örneğin; 55 kV için 5 disk seri olarak bağlanmalıdır. Bir süspansiyon ipi ile asıldığından izolatörün yüksekliği düşüktür, bu da erişim ve görme kolaylığı sağlar.
Zincir İzolatörü: Hatta veya hat sonunda mekanik olarak gerilme olduğunda (Köşe veya keskin eğrilerde daha fazla mekanik gerilme olur.) hattı belirli açıda tutabilmek için tasarlanmış izolatörlerdir. Bu izolatör çeşidi elektriksel olarak iyi yalıtım özelliğine sahip olduğu gibi mekanik olarak da sağlam olmalıdır. Mesnet izolatörden daha dayanıklı olduğu için yüksek gerilimlerin taşınmasında tercih edilir. Tüm iletim hattı çeşitlerinde kullanılabilir.
Kalıcı İzolatör: Bir kabloya yanlışlıkla enerji verilmesi veya kopmuş bir kablonun çevreye zarar verebilmesi durumunda koruma sağlayan izolatördür. Alt kısımda izolatör sebebiyle gerilim olmaz. Telin orta kısmına monte edilir. Düşük gerilimli hatlarda kullanılan bu izolatör çeşidine çoğunlukla demiryolu veya kırsal alanlarda rastlanır.
Makara İzolatör: Bu izolatör çeşidinin yer altı kablo kullanımının artmasıyla kullanım oranı azalmıştır. Genellikle alçak gerilim iletim sistemlerinde kullanılır. AG izolatör olarak da ismine rastlayabilirsiniz.
İletim Hatlarında Hangi İzolatör Nerede Kullanılır?
Mesnet Tipi: Alçak gerilimin tamamı ve orta gerilim sistemlerinin bir kısmında
Pin Tipi: Alçak ve orta gerilim sistemlerinde
Zincir Tipi: Alçak gerilim, orta gerilimin bir kısmında ve yüksek gerilim sistemlerinin tamamında
Süspansiyon Tipi: Orta gerilim ve aşağı seviye gerilimlerde
Gerilme Tipi: Yüksek gerilim hatlarında
Makara Tipi: Alçak gerilim sistemlerinde kullanılır.
Türk Standartlarına göre izolatörlerin gerilim seviyeleri aşağıdaki gibidir.
Anma gerilimi 1000 V’tan düşük olanlar: Taşıyıcı, durdurucu, mesnet, gergi, mekanik ve makara izolatörleri
Anma gerilimi 1000 V’tan yüksek olanlar: Çeşitli mesnet tipleri, zincir, çubuk, ayırıcı itici, geçit izolatörleri
İzolatörlerin Bakımı
İzolatörler elektrik tesisatının çok da dikkat çekmeyen önemli kahramanlarıdır. Hata yapana dek pek dikkatimizi çekmezler. Arızalar meydana gelmeden önce izolatörlere bakımlar yapılmalıdır. İzolatörlerde bakım yapılırken dikkat edilen en önemli faktörler kirlilik ve sudur. Önceki yazımızda izolatörün şemsiye tipinde olma nedenlerinden biri de suyun akıp gitmesi demiştir. Kirlenme ve su gibi faktörler izolatörün dayanma geriliminin düşmesine neden olur. İzolatörün fiziksel görünümünde çeşitli lekeler, hasarlar gibi durumlar varsa muhakkak bir plan dahilinde bakımı yapılmalıdır.
Elektrik tesisatının en önemli parçalarından izolatörler trafolarda da kullanılmaktadır ve trafolarda da çeşitlenmektedir. İzolatörler, yüksek gerilimde elektriğin olduğu her yerde tesisi büyük facialardan korumak için çok büyük önem taşımaktadır. Bakımları bu nedenle önemli olup ayrı bir iş yükünü oluşturur. İhmal edilebilecek herhangi bir hata büyük hasarlara neden olabilir. Aşağıdaki fotoğrafta bir izolatör yıkama uygulamasını görebilirsiniz.
