Hayatın her alanında karşılaşılan manzaralardan biri de pas ve korozyondur. Avam kesim her şeyi pas olarak isimlendirirken, teknik elemanlar oluşan işleme göre tanı koyar. Pas ve korozyon çoğunlukla aynı şey gibi düşünülse de ikisi farklı ifadelerdir. Elektrik sektöründe pas ve korozyon en son istenen şeylerdir. Elektrikle beraber çalışan inşaat gibi yapısal sistemlerde de bütünlük açısından paslanma ve korozyon engellenmeye çalışılır.
Pas ve korozyon nedir?
Pas ve korozyon birbirinin içinde olan ama birbirinden farklı süreçlerdir. Korozyon bir oksidasyon işlemi iken, pas korozyonun bir parçasıdır. En belirgin fark, pas sadece demir gibi maddeleri etkilerken, korozyon çok fazla çeşitte malzemeyi (özellikle demir veya alaşımları gibi) etkileyen bir kimyasal süreçtir.
Korozyon: Metal çeşitleri, dış çevre ile reaksiyona girmesi sonucunda zamanla sıvı ve gazlara karşı korunmasız duruma gelir. Bu da iç yapısına ulaşan etkileşim sonucunda yapılarının kimyasal olarak bozulmasına neden olur. Bazı malzemeler korozyona karşı daha dirençli iken bazıları daha zayıftır. Korozyona su, asit, baz, yağ, çeşitli kimyasal gaz vb. birçok şey sebep olabilir.
Pas: Korozyonun bir çeşidi olup, demirin oksidasyonunu ifade eder. Pasa neden olan sadece oksijen, nem ve sudur. Paslanma ufak bir yerde başlayıp tüm metale yayılır.
Pas ve Korozyon Nasıl önlenir?
Korozyonun önlenmesi için gerekli çalışmalar sürecin en başından itibaren yapılır. Bunlar adım adım sırasıyla aşağıdaki gibi olabilir;
1) Tasarım: Korozyona uğrayabileceği düşünülen parçanın tasarımını doğru bir şekilde yapmalıdır. Herhangi bir yanlış malzeme ve şekilsel seçim hem parçayı hem de bağlı bulunduğu sistemi aksatır.
2) Kaplama: En çok kullanılan koruma çeşitlerindendir. Boyama, kaplama yüzeye emaye uygulama gibi birçok çeşitte yöntemle metalin ömrü uzatılır. En sık kullanılan çinko tabakası ise kaplamadır.
3) Çevre Kontrolü: Korozyon çevresel faktörlerden etkilenerek başladığı için çevreyi kontrol altında tutmak da etkili bir önleme yöntemidir. Nem, oksijen, kimyasal gazlar vb. gibi birçok açıdan kontrol süreci yapılabilir.
Kurbanlık anot eklenerek yapılan bir katodik koruma
4) Katodik Koruma: Tüm dünyada boru hatları, tanklar, gemiler vb. gibi birçok alanda kullanılan bir koruma yöntemidir. En kolay anlaşılan yöntem kurbanlık anot yöntemidir. Galvanik anotlu katodik korumada; yapıya kendisinden daha aktif bir metal bağlanır. Kurbanlık anot zamanla bozulmaya uğrar. Akım kendisinden üretilir.
Dış akım kaynaklı katodik korumada ise; akım dış kaynaktan çekilir. Yine aynı şekilde zamanla çözünen bir kurbanlık anot konulur.
5) Bakım: Tüm alınan önlemlerin ve yapının düzenli aralıklarla kontrol edilmesi herhangi büyük bir kaybı önceden öngörmeyi sağlar. Düzenli olarak yapılan bakım korozyonu engelleyerek metallerin veya diğer malzemelerin ömrünü uzatır.
Korozyonun Yol Açtığı Elektriksel Sorunlara Örnekler
Korozyon metalin veya alaşımlarının zamanla kimyasal olarak bozunmaya uğradığı süreçten oluştuğunu demiştik. Elektrikli sistemler de metal veya alaşımlarından oluştuğu için, korozyon demek sistemin her yerinde arıza olabilir demektir. Metalin geçtiği elektrik pano kapağından, bağlantı parçalarına kadar potansiyel arıza elemanlarıdır.
Elektriksel sorunların başında kablolamada ortaya çıkan arızalar gelir. Kimi zaman sistemde başka hatalar aransa da hiç beklenmedik noktalarda korozyondan dolayı aksaklıklar oluşabilir.
Korozyon büyük küçük tüm konnektörlere zarar verebilir. Küçücük bir boyutta olan konnektör korozyona uğradığında tüm cihaz pert olabilir. Konnektör telleri de korozyon açısından riskli durumdadırlar. Kabloların birbiriyle sabitlenmesi ve dönüşlerinin güzel yapılması kablo dış kılıfı hasarını engelleyerek, korozyona davetiye çıkarmamış olur.
Elektrik panosuna su sızması durumunda, zamanla oluşan korozyon nedeniyle kablolar arasında bağlantılar bozulabilir. Zamanla bu korozyonun oluşturduğu aşınma yangına bile sebebiyet verebilir.
Elektrikli sistemleri korozyona karşı korumak için neler yapabilirsiniz?
- Sistem önceden oluşmuş korozyonlar temizlenmeli, nemden izole edilmelidir.
- Panellere giren contalar kontrol edilmeli, çürüme varsa onarılmalıdır.
- Arızalı veya zarar görmüş kablolar değiştirilmelidir.
- Kabloda hasar oluşturabilecek keskin ve delici probları olan test cihazları kullanmayın.
- Eğer bölge nemden korunamayacak bir ortamda ise, şartname ve iş şartlarınca nem geçirmeyen soketler, bağlantı parçaları kullanın. Bağlantılarınızı da nemden korunaklı hale getirin.
- Onardığınız kabloları veya diğer parçaların nemden izole olduğuna emin olun.
