Pensampermetre alımında nelere dikkat edilmeli

Pensampermetre nedir?

Bir hattın veya devrenin akımını ölçmek için devrenin hattını kesmeden kullanılan ölçüm cihazına pensampermetre denir. Akım ölçmek için normal bir ampermetreyi ölçeceğimiz noktaya seri bağlarız. Yani devreye müdahale etmemiz gerekir. Ancak pensampermetreler, devreye müdahale etmeden manyetik alan etkisiyle prob kullanmadan ölçüm yaparlar ve akım haricinde daha birçok değer ölçebilirler.

Pensampermetre nasıl çalışır?

Pensampermetreler, genelde transformatör esasına göre çalışır. Pensampermetredeki demir nüvenin bulunduğu kısım, açılıp kapanabilme özelliğine sahiptir. Akımı ölçülmek istenilen kablo, pensampermetrenin pensli olan ağız kısmından içeriye alınıp pensin ağzı kapatılır. Bundan sonra trafo mantığı devreye girer. Kablodan geçen akımın oluşturduğu manyetik alan, manyetik nüve sayesinde cihazın içindeki kademeli sarılmış sekonder sargıya etki eder ve orada bir gerilim endükler.

Endüklenen gerilim bir redresör aracılığı ile doğrultulur ve döner çerçeveli bobine gönderilir. Bu bobine bağlı bir ibre ise oradan geçen akımı ölçerek ekrana yansıtır. Pensampermetre ile ölçüm yaparken akım taşıyan tek bir kablo pensin içine alınır.

Pensampermetre akımdan başka ne ölçer?

Çok amaçlı kullanılabilen bir ölçüm cihazı olan pensampermetrelerin çoğu, alternatif akım ölçer. Ancak doğru akım ölçebilen pensampermetreler de vardır. Ayrıca tüketilen güç tespitini de yapar. Tek fazlı veya üç fazlı şebekelerdeki tüketilen güç değerlerini ve hatta bu hatlardaki kullanılan enerji miktarlarını da ölçebilir.Mühendisler ve teknisyenler için kullanımı çok pratik, devreye müdahale etmeden daha güvenilir bir yöntemle ölçüm yapabilen bir cihaz olan pensampermetreler iki ayrı giriş kablosu ile harici bağlantı yaparak gerilimi de güvenli bir şekilde ölçer. Bunların dışında direnç ölçümü, süreklilik testi gibi ölçümlerde yine bu cihazlar aracılığıyla yapılabilir.

Pensampermetre alırken nelere dikkat edilmeli?

Üretim yeri ve kalite

Ömrü uzun ve dayanıklı bir pensampermetre seçmek önemlidir. Çünkü dijital ölçü aletleri çok hassas cihazlardır. Özellikle Çin malı olan bazı pensampermetreler ucuz gibi görünse de dayanıklılığı ve kalitesi çok iyi değildir. Ömürleri çok kısa olur.

Satış sonrası servis ve teknik destek

Satın alınan bir cihaz arıza yaptığında ilk iletişime geçilmesi gereken yer satın alınan markanın yetkili servisi ve teknik desteğidir.

Özellikle pensampermetrelerde teknik destek çok önemlidir. Arıza yapmış bir pensampermetreyi tekrar çalışır konuma getirecek en güvenilir yetkili birim, o firmanın yetkili servisi ve teknik desteğidir. Bu yüzden bir pensampermetre satın alınırken özellikle markanın yetkili servisi ve teknik desteği olup olmamasına dikkat edilmelidir.

AC/DC akım ve kaçak akım ölçümü

Genelde pensampermetreler, AC akım ölçerler. Ancak DC akım ölçebilen pensampermetreler de mevcuttur. İhtiyaca göre DC akım ölçebilen bir pensampermetre seçilmelidir. Kaçak akım ölçümünde ise kaçak akımın değeri burada çok önemlidir. Çeşitli akım seviyelerine göre birçok kaçak akım pensampermetre modeli mevcuttur ve yine ihtiyaca göre bu durum göz önüne alınmalıdır.

Gerilim ölçümü

Pensampermetrelerin gerilim de ölçebildiğini belirtmiştik. Burada önemli olan pensampermetre seçimindeki gerilim seviyesi değeridir.

Genel olarak en az 400 A ve 600 V’luk pensampermetre ile birçok alanda güvenli test ölçümleri yapılabilir.

True RMS ölçüm nedir ve neden önemlidir?

AC sistemlerde sinüs gerilimi kullanıyoruz. Ancak kare dalga, testere dişli dalga gibi başka alternatif gerilimler de mevcut.

Özellikle devrelerde bulunan bobin veya kondansatör gibi elemanlar sinüs geriliminin bozulmasına sebep olabilir. Çünkü ölçülecek sinyal, devre elemanlarından veya başka nedenlerden dolayı harmonikli bir sinüs, kare dalga veya başka bir gerilim şekline neden olabilir. Cihaz ölçümü kusursuz bir sinüs sinyali varmış gibi ölçüm yapar ve sinyal saf bir sinüs olmayacağından ölçümü hatalı olacaktır.

True RMS (Root-Mean-Square) ölçümde alet, değerin karekök ortalamasını alarak ekrana yansıtır. Yani bu ölçümde sadece sinüs değil de sinyaldeki hem DC hem de AC bileşenlerin tümünü dikkate alır. Böylece ölçümü daha doğru yapmış olur. Doğru ve daha hassas ölçüm yapmak için True RMS ölçüm yapan pensampermetre kullanmak daha doğru bir seçim olur. Bir pensampermetre satın alırken cihazın True RMS ölçüm yapıp yapmadığına dikkat etmek gerekir.

Klamp çapı ve şekli

Pensampermetre seçerken dar alanlar için klamp şekli ince damla şeklinde olmalıdır. Büyük baralar içinse geniş çaplı ve esnek (flexible) klamplar tercih edilmelidir.

CAT Koruma Seviyesi Nedir

Kullanacağımız veya satın alacağımız elektriksel ölçü aletlerinin güvenlik özelliklerinizi bilmemiz ve sınıflandırmamız gerekir. Multimetreler, pensampermetreler gibi çok yönlü ölçüm yapabilen cihazlar, değişik gerilim seviyelerinde sahada kullanıldıklarından güvenlik özelliklerinin göz önünde bulundurulması gerekir. Kullandığımız enerji sistemlerinde yüke veya devre elemanlarına bağlı olarak gerilim seviyelerinde ani anlık değişimler olur.  Bu değişimler bazen binlerce volt ile ifade edilebilecek düzeyde olabilir. Günümüz enerji sistemlerinde bu tür durumların sıklaşmasından dolayı ölçü aletlerinde güvenlik standartları belirlenmiştir. Bu standartlar Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC) tarafından hazırlanır. Bu standartlardan biri olan IEC-1010-1 standardı aşırı gerilim seviyelerini baz alır. IEC-1010-1  standardının güvenlik kategorileri (CAT) mevcuttur. Bu standart çerçevesindeki cihazlar; şebekeye olan uzaklıkları ve elektrik dağıtım sistemlerinde oluşan enerji geçişlerini bastırma yeteneklerine göre CAT I, CAT II, CAT III ve CAT IV şeklinde kategorize edilirler.

Pensampermetrelerin uygulamalara göre maruz kalacağı gerilim seviyeleri düşünülecek olursa; her durum için en az CAT III 600 V olmalıdır. Ancak uygulamadan uygulamaya değişebilir. Çünkü uygulamanın büyüklüğüne göre daha yüksek koruma seviyeleri de seçilebilir.

Sonuç olarak bir pensampermetre satın alınacaksa; o pensampermetrenin güvenilirliği ve kalitesi büyük önem arz etmektedir. Uygulamaya göre ne tip ölçüm yapılacaksa ölçülecek akım ve gerilim seviyelerine göre bir pensampermetre seçilmeli ve kaçak akım göz önünde bulundurulmalıdır.

Ölçümler hangi bölüm ve alanlar için yapılacaksa bu alanlara uygun klamp çapı ve şekli seçilmelidir. Ayrıca cihaz True RMS ölçüm yapıyorsa daha doğru ve hassas ölçüm yapacağının bilinmesi gerekir. Bunlara ek olarak alınacak pensampermetrenin maruz kalacağı gerilim seviyelerine göre CAT koruma seviyesinin belirlenmesi pensampermetreyi en doğru şekilde seçmek adına çok önemlidir.