Hidrolik Enstitüsü verilerine göre dünyada üretilen elektrik enerjisinin yaklaşık %20 si pompa sistemleri tarafından kullanılmaktadır. Bu rakam, akışkan taşınımının ne denli önemli olduğunun ve bilinçli bir şekilde yapılması gerektiğinin çok etkileyici bir kanıtı olsa gerek.
Enerjinin bu kadar yoğun kullanıldığı bir makinanın verimli bir şekilde kullanımı, bizim gibi enerji fakiri ülkeler için oldukça önemli. Endüstriyel tesislerde kullanılan proses pompalarını düşündüğümüzde En iyi Verim Noktasından (EVN) uzak şartlarda çalıştırılan çok sayıda bilinçsiz kullanım örneği görmek mümkün. Hepimizin çok sık rastladığı hatalardan birisi tam vana açık pozisyonda pompa kullanımı. Müdahale etmeye kalktığımızda bir de ters cevaplar aldığımız, “Daha fazla akışkan basıyor işte daha ne istiyorsunuz” şeklinde cevaplarla karşılaştığımız tam vana açık pozisyonda pompa kullanımı…
Verim eğrisinden anlaşılacağı üzere hiçbir pompa maksimum debide maksimum verim sağlayamaz. Pompalı sistemlerde maksimum verim değeri tek bir vana pozisyonunda elde edilebilecekken, enteresan bir şekilde maksimum verim değeri dışındaki verim değerlerinin iki farklı çalışma noktasında (iki farklı vana pozisyonunda) elde edilebileceği görülür. Bize düşen talep değerlerine bağlı olarak pompayı EVN değerinde veya buna yakın noktalarda çalıştırmak olmalı. Toplum olarak her zaman uyguladığımız bir beden büyük olsun seneye de giyeriz mantığı maalesef pompa seçiminde de çok sık yaptığımız hataların başında geliyor. Sergilediğimiz bu yaklaşımlar pompanın çalışma noktasında EVN değerinden uzakta çalışmasına da neden oluyor.
Uygun Pompa Seçimi
Uygun pompa seçiminin ne kadar önemli olduğu ortada ancak olay sadece uygun pompa seçmekle de bitmiyor. Kullanım esnasında değişken şartlara uygun bir şekilde pompanın çalıştırılması çok daha önemli. Örneğin hepimizin ısıtma sistemlerinde vazgeçilmez bir şekilde kullandığı sirkülasyon pompaları. Yılın en soğuk günlerini esas alınarak seçimini yaptığımız pompa kapasiteleri soğuk iklim şartlarındaki bölgelerde dahi ısıtma periyodunun %5‘ini geçmemektedir. Peki ısıtma periyodunun kalan %95‘inde gereksiz şekilde tam kapasite çalışan pompaların elektrik sarfiyatını hiç düşündünüz mü? Bu noktada değişken devirli pompa kullanımı ve bu amaçla frekans invertörü kullanımının da ne denli önemli olduğunu vurgulamamız ve frekans invertörlü pompa kullanımını özendirmemiz gerekiyor. Endüstride de bu şekilde değişken talep şartlarında üç vardiya çalışan tesislerde çok sayıda örnek vermek mümkün. Bu noktada çarpıcı bir örnek vermek istiyorum. Kapasiteye bağlı olarak bir pompanın devir sayısını yarıya düşürdüğünüzde benzeşim teoremlerinden bilindiği üzere; pompanın debisi 2 kat, basma yüksekliği 4 kat, çekeceği güç ise 8 kat azalacaktır. Faturamızda buna göre ortaya çıkacaktır.
Enerjimizi Boşa Harcamayalım
Ülke ekonomisinin büyük oranda tarıma dayandığı ülkemizde sulu tarımın yoğun yapıldığı bölgelerde en önemli girdilerden birisi sulama maliyetleridir. Burada en önemli pay da sulama için harcanan enerji maliyetlerine aittir. Buna birde uygun olmayan pompa ve tesisat kullanımı eklendiğinde kabarık faturalarla karşılaşmak kaçınılmaz olmaktadır. Çiftçimiz ürünün sulanıp sulanmadığına bakmakta, işin teknik detayları konusunda çok da fikir sahibi olamamaktadır. Sulu tarımın yoğun yapıldığı bölgelere baktığımızda binlerce kuyu ve dalgıç pompa kullanımı ile karşı karşıya olduğumuzu görüyoruz. Bu sektörde kullanılan pompaların kullandıkları elektrik motoru kapasiteleri ve harcadıkları enerji düşünüldüğünde bu pompalarla ilgili bir denetim mekanizmasının kurulması, ilgili yönetmelik ve mevzuatlarda düzenlemeler yapılması ve kullanıcının bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Bugün maalesef kullanımda olan toplam pompa sayısı ve motor güçleri konusunda net bir bilgiye ulaşmak mümkün değildir. Her şeyden önce Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğünün bu konuda bir envanter çalışması yapması yerinde bir başlangıç olacaktır. Gelin hem uygun seçim hem de verimli kullanım konusunda bir farkındalık oluşturalım. Enerjimizi boşa harcamayalım…