Reaktif gücün kafamızı karıştırdığından bir önceki yazımızda emin olduk. Reaktif güç sistemdeki yükün yapısından kaynaklanan şekilde ortaya çıkar. Yani aktif güç gibi bir yapıya sahip değildir. Bu yük yapısı gelişen teknolojiyle birlikte sistemde reaktif gücün artmasına neden olmuştur.
Reaktif güç, elektrik hattında ileri geri hareket eden hayali bir güçtür. Hayalidir ama varlığı ve yokluğu birçok problemi veya faydayı beraberinde getirir. AC sistemlerinin aktif gücün yanında yan ürünüdür. Kapasitif ve endüktif yükün ürettiği ya da başka bir deyişle yapısından dolayı oluşan bir güçtür. Bu güç faz kaymasına neden olur. Yapılan reaktif güç kompanzasyonuyla bu kaymalar minimize edilir veya istenen oranda düzeltilir.
Güç Faktörünün Düzeltilmesi
Reaktif gücün sistemde aşırı miktarda olması, sistemin güç faktörünü düşürür. Bu da işletme verimliliğinin düşmesine neden olur. Yapılan kompanzasyonla güç faktörü düzeltilerek verimlilik sağlanır.
Verimliliğe örnek olarak; yukarıda görsellerde güç faktörü düzenlenmemiş ve düzenlenmiş iki trafo bulunmaktadır. Yapılan kompanzasyon sayesinde düzeltilen güç faktörü trafonun çalışırken ki görünen gücünü düşürmüş. Yani trafo %22’lik bir oranda hala yüklenebilir duruma getirilmiştir.
Şönt Kapasitörler
Genellikle kullanıcılarda endüktif yük bulunur ve akım gerilimden geridedir. Bu pozitif yönde reaktif güçle dengelenir. Reaktif gücün şönt kompanzasyonu aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi farklı noktalardan yapılabilir. En yaygın reaktif güç kompanzasyonu şönt kapasitörleri hatta bağlamaktır. Kompanzasyon çoğunlukla kapasitif şekilde yapılsa da endüktif şekilde yapıldığı da olabilir. Bu reaktif gücün dağıtım sistemindeki yüke daha yakın olması daha ekonomiktir.
A: Yük seviyesinde direk kompanzasyon
B: Yük seviyesinde grup kompanzasyon
C: Alçak gerilimde kompanzasyon
D: Yüksek gerilimde kompanzasyon
Reaktif Güce Neden İhtiyaç Duyulur?
1- Voltaj kontrolü
Güç talebi, iletim hattından sağlanan güçten fazla olursa, akım artar ve voltaj düşmeleri olur. Bu voltaj düşmeleri çeşitli elektrikli cihazların bozulmasına neden olur. Bu nedenle bu voltaj düşmelerini engellemek için reaktif güç aksi yönde dengelenir. Bu şönt reaktörler aracılığı ile yapılır.
Özellikle akşam saatlerinde artan yük artışı ile iletim hattında voltaj değişir. Yük, güç faktörünün düşmesine neden olur. Trafo merkezindeki şönt bağlı kondansatörler, yüksek güç ihtiyacında voltajı yükseltebilir.
2- Manyetik akı üretmek
Transformatörler, motorlar, jeneratörler ve diğer elektrikli cihazların manyetik akı üretmesi için reaktif güce ihtiyaçları vardır. Bu reaktif gücün düşürdüğü güç faktörü kompanzasyonla istenen seviyeye getirilir.
Şönt kapasitörler ile güç kayıpları azaltılabilir. Yapılan kompanzasyonla güç faktörünü düzeltilerek iletim hatları, trafolar ve jeneratörler içindeki akım akışı azaltılır. Güç kaybı akımın karesiyle orantılıdır.
3- Elektrik kesintilerini azaltmak
İletim hattında meydana gelen kesintilerden elektrik sistemlerinin olumsuz etkilenmemesi için sistemde reaktif güç bulunmalıdır.
Kompanzasyonun Faydalarını Toparlayalım
- Hat kayıplarını azaltır.
- Aşırı reaktif güç kullanımından doğan cezaları minimize eder.
- Müşteriler için maliyetleri düşürür ve geliri artırır.
- Sistem kapasitesini ve kullanılabilir gücü artırır.
- Hatlardaki voltaj dalgalanmalarını iyileştirir.