Akım taşıyan bir iletken manyetik alan altına girdiğinde, iletken üzerinde etkili olan bir kuvvet olacaktır. Bu gücün yönü Fleming’in Sol El Kuralı (‘Motorlar için Flemings sol el kuralı’ olarak da bilinir) kullanılarak bulunabilir.
Benzer şekilde, bir iletken bir manyetik alanın altına zorla getirilirse, o iletkende indüklenen bir akım olacaktır. Bu gücün yönü Fleming’in Sağ El Kuralı kullanılarak bulunabilir. Bu kurallar büyüklüğü belirlemez, bunun yerine diğer iki parametrenin yönü bilindiğinde üç parametrenin (manyetik alan, akım, kuvvet) herhangi birinin yönünü gösterir. Fleming’in Sol El kuralı temel olarak elektrik motorları için geçerlidir ve Fleming’in Sağ El kuralı temel olarak elektrik jeneratörleri için geçerlidir.
Sol El Kuralı Nedir ve Nasıl Uygulanır?
Akım taşıyan bir iletken manyetik alanın içine yerleştirildiğinde, iletken üzerinde hem akımın hem de manyetik alanın yönlerine dik bir yönde bir kuvvetin etki ettiği bulunmuştur.
Başparmak: İletken üzerindeki itme yönünün bir temsilidir.
İşaret Parmağı: Bu manyetik alanın yönünü temsil eder.
Orta Parmak: Akımın yönünü temsil eder.
Yukarıdaki şekilde, 'L' uzunluğundaki bir iletkenin bir kısmı, iki ters manyetik kutup N ve S tarafından üretilen, yatay manyetik kuvvet 'B' alanına dikey olarak yerleştirilir. İçinden I akımı geçen bu iletkene etki eden kuvvetin büyüklüğü “F=B.i.L” formülü kullanılarak bulunabilir.
Sol ve Sağ El Kuralı Arasındaki Farklar
|
Sol El Kuralı |
Sağ El Kuralı |
|
Elektrik motorlarında kullanılır. |
Elektrik generatörlerinde kullanılır. |
|
Elektrik motorlarında hareket yönünü bulmaya yarar. |
Bir iletken manyetik alanda hareket ettirildiğinde indüklenen akımın yönünü bulmaya yarar. |
|
Başparmak iletken üzerindeki itme yönünü gösterir. |
Başparmak iletkenin hareket yönünü gösterir. |
|
Orta parmak akımın yönünü gösterir. |
Orta parmak indüklenen akımın yönünü gösterir. |
Sol El Kuralının Kullanım Örnekleri
Elektrik Motorları
Elektrik motorları mıknatıslara ve bobine sahiptir. Hareket üretmek için elektrik kullanır. Bobinin mıknatıs alanı, çevredeki mıknatıstaki manyetik alandan uzaklaşır, böylece bobini ve motor iş milini döndürür. Bu işlem sırasında sol el kuralının prensipleri görülür ve gerekirse sol el kuralı bu işlemde uygulanabilir.
Dinamolar
Dinamolar motora elektrik üretmek için ters şekilde bobinleri, mıknatısları ve hareketi kullanır. Küçük elektrik motorları dinamo olarak da kullanılabilir. Basit bir deney için motora bir pervane bağlayın ve motor kablolarına da bir voltmetre bağlayın. Pervaneye üfleyin ve voltajın yükselişini izleyin. Dinamoların bu durumunda da gerekirse sol el kuralı uygulanabilir.
Hoparlörler
Hoparlörler de elektrik, bobin ve mıknatıs kullanır. Bunlar sayesinde hoparlör konisinin bas müziklerde hareket etmesi sağlanır. Sol el kuralının kullanılabileceği alanlardan birisi de burasıdır.
Mikrofonlar
Mikrofonlar hoparlörlerin tersi şekilde çalışabilirler. Yani ses dalgalarını harekete çevirmek yerine hareketi sese çevirebilirler. Bunu da (bu yazıdaki her materyalde olduğu gibi) mıknatıs ve bobin yardımıyla yaparlar. Bu ses dalgalarının hareketini elektriğe çevirir ve bu elektriğin kablo boyunca hareketinden sonra tekrar sese dönüşmesi sağlanır.
Bunlar ve bunlar gibi pek çok alanda sol el kuralının uygulanma alanı mevcuttur. Sol el kural bir teknik olup manyetik alan ve akım ile kuvvet arasındaki ilişkiyi anlamamıza yardımcı olur.
