Trafolarda izolasyon yağının testi

Önce yağın herhangi bir darbeye maruz kalmadan dayanabileceği yüklenme değeri tespit edilir. Resim 2 ve 3’te görüldüğü gibi bir kap içerisine iki elektrot belirli bir mesafede yerleştirilerek içine yağ doldurulur ve elektrotların uçlarına alternatif akım uygulanarak bir atlama oluşana kadar gerilim yükseltilir. Atlama oluşunca akım hemen kesilir. Bu gerilimin atlama anındaki değeri testin sonucudur ve standardın verdiği değerlerle karşılaştırılır. Bu değerler, değişik normlarda veya yağın üreticisinin kataloğunda bulunabilir. Bu normlarda ayrıca elektrotların büyüklükleri, şekli, uygulanacak gerilim, uygulama sayısı, yağın test sırasına karıştırılıp karıştırılmayacağı ve aralarındaki mesafe de belirtilmiştir.

 

 

 

 

Burada kullanılan “izolasyon yağı” terimi için bugün 5 farklı sıvı kullanılmaktadır. Bunlar; madeni yağlar, yüksek molekül ağırlıklı sıvılar, silikon sıvılar, sentetik ester, tabii ester (nebati yağ)’dır.

 

Bütün bu sıvılar, delinme gerilimi testine tabi tutulabilirler. Ama 20. yüzyıldan itibaren en çok mineral yağlar bu amaçla kullanılmaktadır ve bugün artık bu tür mineral yağların kullanıldığı pek çok trafo mevcuttur. Bunlardan pek çoğu da 50 yılı aşkın bir zamandır sürekli devrededirler. Bu madeni yağlar, ya nafta ya da parafin bazlı ham petrolün damıtılmasından elde edilir. HWMH, silikon, sentetik ester ve tabii ester gibi sıvılar nispeten daha yeni buluşlardır ve mineral yağlara göre daha zor tutuşabilir. ASTM D5222’te belirtildiğine göre bu sıvıların en az 300 ⁰C üzerinde tutuşması gerekir.

 

Bu 5 değişik sıvı ise içerdikleri nem oranı açısından oldukça farklıdırlar. Mineral yağlar en hassas olanıdır. Aynı şekilde silikon sıvılar da en küçük bir nem oranından bile etkilenirler. Ester çözeltileri, nispeten daha dayanıklı olup 400 ppm su miktarında bile 30 kV’a dayanabilirler. Bu çok iyi bir değer olduğundan uzun zamandan beri kullanılmaktadır.

 

 

Genellikle sudan kaynaklanan kirlilikler oluşur. Bunlar iletken parçacıklar, kir, çapak, yalıtkan malzemeler, yağın oksitleşmesinden veya eskimesinden meydana gelen yan ürünler şeklinde olabilirler. Bu bilgilere dayanarak trafonun geri kalan ömrü hesaplanıp işletmenin güvenliği artırılarak yangın önlemleri alınabilir. Ayrıca bu testler yeni bir yağ değişiminde veya trafo kabul sürecinde yapılabilir.   

 

 

Delinme gerilimi testi, izolasyon yağı içeren tüm elektrikli cihazların bakım programlarının değişmez bir maddesidir. Bu testten azami verimi alabilmek için tercihen yılda 2 defa ama en az 1 defa yapılmalı, sonuçlar dikkatlice kaydedilerek ani ve beklenmeyen değişikliklere karşı hazırlıklı olunmalıdır.

 

Bir değişiklik ortaya çıktığında trafo derhal sızdırmazlık testinden geçirilmeli, yağ seviyesi ve yağdaki su miktarı kontrol edilmelidir. Tehlikeli bir orana rastlanırsa yağ pahalı bir değişimden önce derhal kurutulmalı veya filtre edilmelidir.

 

 

İzolasyon sıvılarının testi ile ilgili pek çok norm olmasına rağmen bunlar 3 temel standarttan türetilmişlerdir. Bunlardan iki tanesi Amerikan Enternasyonal ASTM’den biri ise Avrupa IEC’dir.

 

 

IEC 60156’yı baz alan daha bir çok norm mevcuttur. Bunlara ilaveten Japonların kullandığı JIS C2101 de vardır. Bu metotta küresel elektrotlar kullanılır ve deney ASTM normları gibi arka arkaya 5 defa tekrarlanır. Bu metodun en önemli farkı ise iki farklı deney ile sonuca ulaşılmasıdır. İzolasyon yağının durumunu öğrenmek için çeşitli metotlar bulunmaktadır. Yağın analiz raporunda çözülmüş gazlara rastlanması durumunda ise bu yöntemler 2 ana gruba ayrılır. Birinci grup, nemi Karl-Fischer metoduna göre dielektrik kayıp faktörünü ölçerek dielektrik delinme gerilimini tespit eder. İkinci grup ise izolasyon sisteminin yaşlanmaya bağlı olarak kalite kaybını ölçer. Bu testler sonucunda yağın yüzey gerilimi ve asit miktarı belirlenmiş olur. Bu testlerin hepsi önemli olmakla birlikte en çok tercih edilen metot ise birinci grupta yer alan ölçümlerdir.